بیماری آسم یکی از انواع بیماری‌های التهابی است که مجاری هوایی به سمت ریه را درگیر، برخی عالیت های فیزیکی را دچار مشکل و یا حتی غیر ممکن می‌کند. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط کلینیک آسم و آلرژی ایران تقریبا ۱۰ درصد از ایرانیان به آسم مبتلا هستند و یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها بین کودکان آمریکایی بیماری آسم یا نفس تنگی می‌باشد. اگر بیماری آسم و یا بیماری‌هایی که به ریه آسیب می‌زنند مورد درمان قرار نگیرند در دراز مدت منجر به سرطان ریه خواهند شد. برای درک چگونگی تأثیر آسم بر سیستم تنفسی لازم است درباره چگونگی تنفس بیشتر بدانید.
به طور معمول با هر دم، هوا از راه بینی یا دهان به سمت پایین حرکت کرده، به گلو و راه‌‌هایی هوایی شما و در نهایت به کیسه‌های هوایی یا ریه‌ها انتقال می‌یابد.
تعداد زیادی منافذ هوایی کوچک در ریه‌های شما وجود دارد که راه‌های کمکی انتقال اکسیژن هوا به جریان خون هستند. علائم بیماری نفس تنگی هنگامی بروز می‌کند که مجاریِ راه‌هایِ هواییِ ورودیِ شما متورم و ماهیچه‌های اطراف آنها منقبض شده باشد.
مخاط موجود در مجاری هوایی، مسیر هوا را میبندد و جریان هوای جاری شده به سمت ریه را کاهش می‌دهد. این شرایط احتمال بروز حملات آسمی را به دنبال دارد. یکی از علائم حملات آسم سرفه و گرفتگی ماهیچه‌های عضلات سینه می‌باشد.
علائم بیماری آسم یا نفس تنگی چیست؟
بارز‌ترین علائم بیماری آسم خس‌خس سینه و صدای سوت زدن بینی هنگام تنفس است. سایر علائم بیماری در زیر آمده است:
- سرفه به ویژه در شب، و یا زمان خندیدن و ورزش کردن
- گرفتگی در قفسه سینه
- نفس تنگی
- سخت شدن تکلم
- اضطراب یا هراس
- خستگی
بیماری آسم انواع متفاوتی دارد، نوع آسم تعیین کنده علائم این بیماری است. همه افرادی که به آسم مبتلا می‌شوند علائمی که گفته شد را تجربه نمی‌کنند، اما اگر حس می‌کنید تعدادی از علائم بالا را ظرف چند وقت گذشته تجربه کرده‌اید بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای بروز اولین نشانه‌های آسمی منتظر حمله آسم نباشید، چرا که علائم و شرایط شروع در هر شخصی میتواند متفاوت باشد.
انوای بیماری آسم:
بیماری آسم انواع بسار متفاوتی دارد. رایج‌ترین آن آسم مربوط به برونش می‌باشد، که بر برونش‌های ریه شما تأثیر می‌گذارد. آسم در کودکان و بزرگسالان متفاوت است و برخی از علائم آن تا سن ۲۰ سالگی خود را نشان نمی‌دهد.
آسم آلرژی:
عوامل تأثیر گذار بر رخ دادن آلرژی که آلرژن نام دارند باعث این نوع آسم می‌شوند. برخی از عوامل آلرژی:
- داشتن حیوانات خانگی مثل گربه یا سگ
- برخی از غذاها مثل سس قرمز
- بوی برخی از کپک‌ها
- دانه گرده گل‌ها
- گرد و غبار
آسم آلرژی اغلب جزء بیماری‌های فصلی به حساب می‌آید زیرا برخی افراد با شروع فصل‌های جدید، دچار نفس تنگی می‌شوند.
آسم غیر آلرژیک:
محرک‌های محیطی که باعث بروز آسم آلرژی می‌شوند در این نوع از آسم دخالتی ندارند. محرک‌های این نوع آسم از موارد زیر است:
- سوختن چوب
- دود سیگار
- هوای سرد
- آلودگی هوا
- بیماری‌های ویروسی
- خوشبو کننده‌های هوا
- مواد شیمیایی تمیز کننده
- عطرها
بیماری آسم در کودکان بر اثر عوامل ژنتیکی میتواند باشد.
آسم شغلی:
این نوع از بیماری آسم در اثر محرک‌های موجود در محل کار خود را نشان می‌دهد. این محرک‌ها شامل موارد زیر است:
- گرد و خاک
- بو و ذرات معلق در هوا حاصل از مواد رنگی
- گاز و دود
- مواد شیمیایی صنعتی
- پروتئین‌های حیوانی
- لاستیک‌های لاتکسی
این مواد محرک میتوانند در طیف گسترده‌تری از جمله صنایع زیر وجود داشته باشند:
- کشاورزی
- نساجی
- نجاری
- کارخانجات تولیدی
آسم حاصل از فعالیت‌های ورزشی:
این نوع آسم در افرادی که ورزش می‌کنند بیشتر دیده می‌شود. علائم و نشانه‌های این آسم بعد از ۱۰ الی ۱۵ دقیقه ورزش ظاهر می‌شود. این وضعیت قبلا به عنوان آسم ناشی از ورزش شناخته می‌شد. ۹۰ درصد افرادی که به بیماری آسم مبتلا هستند در هنگام ورزش علائم این بیماری را بیشتر حس می‌کنند.
آسم ناشی از برخی داروها:
علائم این نوع آسم در پاسخ به برخی داروهای غیر استروئیدی مثل آسپرین، ناپروکسن و ایپوپروفن خود را نشان می‌دهد. علائم آسم در این نوع از بیماری ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت بعد از خوردن دارو خود را نشان دهد. پلیپ بینی که در برخی افراد وجود دارد علائم این بیماری را تشدید می‌کند. حدود ۹ درصد از افراد مبتلا به بیماری آسم، حساسیت‌های دارویی خاصی دارند. این نوع از بیماری که با گروهی از داروها تداخل دارند بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سال بیشتر خود را نشان می‌دهد.
آسم شبانه:
افرادی که به آسم مبتلا هستند در برخی موارد، علائم بیماری شب‌ها بدتر می‌شود. علائمی از آسم که در شب بد تر می‌شوند شامل موارد زیر است:
- سوزش سر دل که ناشی از بازگشت اسید به مری است.
- مو و پرز‌های حیوانات خانگی
- غبار و یا خاک
عوامل خطرسازی که باعث بروز بیماری می‌شود:
دلایل یا عواملی خطرسازی وجود دارد که شما را بیشتر در معرض بیماری‌های تنفسی و یا آسم قرار می‌دهد. بیماری آسم یا تنگی نفس ممکن است برای هر کسی بدون دلیل خاصی اتفاق بیفتد اما در صورتی که عوامل ذکر شده در محیط بیشتر باشد احتمال ابتلا به بیماری افزایش می‌یابد.
تأثیر جنسیت افراد بر بیماری آسم:
آسم در دوران کودکی در پسران نسبت به دختران بیشتر اتفاق می‌افتد. هنوز دلیل قطعی برای این موضوع وجود ندارد، اما بعضی از متخصصین بر این باورند که مسیر هوایی و تنفسی در پسرها نسبت به دختره کوچکتر و باریک‌تر است که این تنگی مجاری هوایی بر خس‌خس سینه آنها در هنگام سرماخوردگی یا عفونت‌های ویروسی دیگر نقش دارد. در محدوده سن 20 سالگی نسبت بیماری آسم در زنان و مردان یکسان است و در سن ۴۰ سالگی، زنان بیشتر از مردان به بیماری آسم مبتلا می‌شوند.
سابقه خانوادگی در بیماری آسم:
آرایش ژنتیکی که شما از پدر و مادر خود به ارث می‌برید ممکن است بیماری آسم را به شما منتقل کند. در حقیقت به نظر میر‌سد سه پنجمِ افرادی که دچار بیماری آسم هستند آن را از پدر و مادر خود به ارث برده‌اند. شخصی که والدین مبتلا به آسم دارد، سه تا شش برابر بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آسم قرار دارد.
روش‌های تشخیص بیماری آسم چیست؟
پزشکان برای تشخیص نوع نفس تنگی، آزمایش‌های متفاوتی را انجام می‌دهند، با استفاده از این تست‌ها مشخص می‌شود که شما به چه عوامل تشدید کننده آسم واکنش نشان میدهید.
معاینه بدنی:
در مراحل اولیه پزشک با معاینه‌های بدنی شروع می‌کند:
- مجاری بینی، هوایی وگلوی شما را معاینه می‌کند.
- از گوشی مخصوص برای شنیدن صدای تنفس شما استفاده می‌کند.
- پوست را برای تشخیص علائم آلرژی مثل کهیر و یا اگزما مورد بررسی قرار می‌دهد.
و درباره علائم بیماری آسم یا نفس تنگی از شما سؤال می‌کند:
- خس‌خس سینه
- سرفه
- مشکلات تنفسی
- گرفتگی قفسه سینه
آزمایش عملکرد شش‌ها:
در این نوع تست عملکرد شش‌های شما در هنگام مواجه با بیماری آسم به خوبی مشخص می‌شود. برخی از رایج‌ترین این آزمایش‌ها به شرح زیر هستند:
با کمک دستگاه اسپیرومتری میزان هوای خروجی در بیماری نفس تنگی اندازه‌گیری می‌شود
اسپیرومتری:
در این آزمایش میزان هوایی که در هر دم وارد ریه شده و همچنین میزان هوایی که در هر بازدم از ریه خارج می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد. با استفاده از اعداد حدودی تعریف شده برای میزان حجم هوای خارج شده از ریه، در صورتی که انسدادی وجود داشته باشد تشخیص داده می‌شود.
اندازه‌گیری میزان جریان هوا:
با استفاده از این آزمایش بیشترین میزان هوایی که شش‌ها خارج می‌کنند آزمایش می‌شود. گرچه دقت این وسایل برای اندازه‌گیری میزان هوا نسبت به اسپیرومتری کمتر است اما برای تشخیص علائم اولیه حتی در زمانی که علائم خاصی ندارید، میتواند مفید باشد. با استفاده از دستگاه مخصوص این آزمایش میتوانید عواملی را که باعث بدتر شدن نفس تنگی می‌شود پیدا کنید و همچنین راه‌های درمانی مختلف و مراقبت‌های اضطراری را تشخیص دهید.
آزمایش سطح نیتریک اکسید:
دستگاه تنفسی به صورت عادی گاز نیتریک اکسید طول می‌کند ولی اگر میزان این گاز از سطح مجاز به علت التهاب‌های درونی بالا رفته باشد میتوان به کمک این آزمایش آن را تشخیص داد. در این آزمایش به کمک لوله‌های متصل به یک ماشین اندازه‌گیری میزان این گاز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
آیا مواد غذایی میتواند علائم نفس تنگی را تحت تأثیر قرار دهد:
هیچ رژیم غذایی خاصی وجود ندارد که علائم آسم را در شما از بین ببرد. اما گام‌های زیر تا حد زیادی به کنترل علائم میتواند کمک کند:
روغن فرابکر آفتابگردان بر روند کاهش سرعت بیماری آسم مؤثر است.
- برای حفط سلامت وزنی خود، سالم و به اندازه غذا بخورید. چاقی بیش‌ازحد بر سلامت شما تأثیر گذاشته و بیماری آسم را بدتر می‌کند. با کاهش وزن چندکیلوگرمی علائم آسم تا حد زیادی بهبود می‌یابد. رژیم غذایی مناسب میتواند تأثیر چشم‌گیری بر سلامت شما داشته باشد.
- میوه و سبزیجات تازه بخورید. این مواد سرشار آنتی‌اکسیدان مثل بتاکاروتن، ویتامین E و C هستند که میتوانند به میزان قابل توجهی تورم و سوزش ریه‌ها را که به علت مواد شیمیایی آسیب‌زا به وجود آمده کاهش دهند. برخی روغن‌های گیاهی مثل روغن فرابکر کلزا منبع غنی‌ای از ویتامین E است.
- از مواد غذایی آلرژی‌زا دوری کنید. مواد غذایی آلرژی‌زا میتواند باعث بروز علائم بیماری آسم شود. در برخی افراد، ورزش کردن بعد از خوردن مواد غذایی آلرژی‌زا منجر به بروز علائم بیماری آسم می‌شود.
- ویتامین D مصرف کنید. افراد مبتلا به آسمِ شدید ممکن است با کمبود ویتامین D مواجه باشند. شیر، تخم‌مرغ، روغن آفتابگردان فرابکر و ماهی مثل سالمون سرشار از ویتامین D هستند. همچنین با قدم زدن خارج از محیط بسته و در معرض تابش نور خورشید میتوانید سطح ویتامین D خود را افزایش دهید.
