با اینکه بیماری بواسیر جزء بیماری‌های خفیف بشمار می‌رود، میتواند عامل ناراحتی و اضطراب زیادی در فرد مبتلا باشد. خوشبختانه درمان این بیماری غالباً ساده است و درمان از طریق جراحی به ندرت ضرورت می‌یابد.
پزشکان غالباً بطور روزمره با بیماران مبتلا به هموروئید مواجه می‌شوند. بیماران اصولاً نسبت به علائم بواسیر مضطرب می‌شوند و به دانستن مفهوم این علائم توجه بیش از حد دارند، اظهارنظرهای دوستان و اطرافیان آنها را سردرگم می‌کند و از آزمایش‌های تشخیصی و روش‌های درمانی مورد نیاز می‌ترسند.
خوشبختانه هموروئید، بیماری خوش‌خیمی است که میتوان با جلب اطمینان خاطر بیمار و استفاده مناسب از چند روش درمانی ساده و انتخاب یک رژیم غذایی سالم آن را کنترل کرد. علاوه بر این، اکثر داروهای درمان هموروئید را میتوان بدون تجویز پزشک تهیه کرد. از همه مهمتر آنکه پزشک باید درک صحیح، روشن و مختصری از روند بیماری، علائم بواسیر و مفهوم آنها و کاربرد و زمان استفاده از درمان‌های مناسب داشته باشد.
درد بر اثر تأثیر بیماری بواسیر
علائم:
معمولاً، عوارض ناشی از این بیماری باعث ایجاد علامت می‌شود. با اینکه اکثر مردم هموروئید دارند، در عده‌ی نسبتاً کمی از آنها علائم بواسیر ظاهر می‌شود.هموروئید بدون عارضه معمولاً علامتی ندارد یا علائم کمی ایجاد می‌کند.
شایع‌ترین علائم بواسیر، خونریزی بدون درد هنگام اجابت مزاج است. رنگ خون معمولاً قرمز روشن بوده و ممکن است روی کاغذ توالت یا روی مدفوع باشد. هر گونه تغییر علائم معمولی(مثلاً دفع مقدار زیادی خون بدون اجابت مزاج) باید پزشک را به فکر جستجوی عامل دیگر برای خونریزی بیاندازد. در خونریزی بدود درد، خروج خون قرمز روشن از رکتوم هنگام اجابت مزاج، حتی در صورتیکه هموروئید واضح وجود داشته باشد، باید مورد کولونوسکوپی (مشاهده روده بزرگ و راست روده برای تشخیص بافت ملتهب، زخم و رشد غیر طبیعی بافت روده) قرار گیرد.
دومین علائم بواسیر، پرولاپس است. ممکن است هنگام اجابت مزاج هموروئید بطور موقت بیرون بزند یا با دست به محل خود برگردد. در صورتی که هموروئید همراه با مخاط آنوس سطحی آن بطور دائم بیرون زده باشد، باعث آلوده و مرطوب شدن مزمن لباس زیر می‌شود و ممکن است شبیه بیرون‌زدگی رکتوم باشد.
ترومبوز(ایجاد لخته) عارضه‌ای است که شیوع کمتری دارد. اگر هموروئید برای مدتی بیرون‌زده باشد یا یک ورید واریسی پاره شده باشد، درست زیر مخاط آنورکتال لخته‌ای بوجود می‌آید و یک توده بسیار دردناک و سفت ایجاد می‌کند. این تنها حالتی است که هموروئید میتواند درد شدید ایجاد کند. در غیر اینصورت، وجود درد رکتوم همراه با هموروئید کوچک بدون لخته احتمالاً مربوط به علتی دیگر، مثلاً فیسور یا شقاق آنوس است. گاهی مخاط سطح لخته دچار نکروز می‌شود و پس از آزاد شدن علائم برطرف می‌شود.
باید توجه داشت که بسیاری از علائم، ارتباطی به بیماری بواسیر ندارند. درد آنوس هنگام اجابت مزاج بدون وجود بواسیر لخته شده احتمالاً مربوط به شقاق آنوس است. سوزش ناحیه آنورکتال بیشتر ناشی از التهاب رکتوم است. درد پشت یا کمرُ درد یا ضعف پا یا مشکلات ناشی از یبوست معمولاً علائم بیماری‌هایی هستند که ناحیه آنورکتال را درگیر نمی‌کنند.
انواع بیماری بواسیر
یک نوع تقسیم بندی قراردادی هموروئید بر مبنای آناتومیک آن نسبت به خط دندانه‌دار است. در این سیستم اندازه هموروئيد مورد نظر نسیت و عمدتاً از آن برای تعیین نوع درمان مناسب استفاده می‌شود.
بیماری بواسیر، دو نوع داخلی و خارجی دارد.
بیماری بواسیر به انواع داخلی و خارجی تقسیم می‌شود:
هموروئید داخلی:
بیماری بواسیر داخلی در قسمت های داخلی روده شکل میگیرد و از بیرون قابل مشاهده نخواهد بود و معمولا درد نخواهد داشت. اغلب اولین نشانه بواسیر داخلی، خونریزی میباشد. زور زدن زیادی در هنگام اجابت مزاج گاهی باعث فشار به روده شده و در نتیجه باعث بیرون زدگی بواسیر می‌شود. در این مرحله به آن بواسیر بیرون زده گفته می‌شود که میتواند بسیار دردناک باشد.
علائم بواسیر داخلی:
- ظاهر شدن خون روی مدفوع و یا درون کاسه توالت.
- بافتی که در بیرون از مقعد مقداری برآمدگی ایجاد کرده. معمولا هموروئید بیرون زده را می‌شود با چشم دید، این بیرون‌زدگی‌ها صورتی رنگ بوده و در خارج و اطراف مقعد قابل لمس است. این علائم و بیرون زدگی گاهی بدون مراجعه به پزشک بهبود میابد و به محل ابتدایی خود باز می‌گردد.
هموروئید خارجی:
هموروئید داخلی زیر پوست و پیرامون مقعد قرار دارد و بنابراین قابل مشاهده است. در این قسمت چون سلول‌های عصبی زیادی وجود دارد معمولا درد بیشتری نسبت به بیماری بواسیر داخلی دارد و همچنین فشار آوردن زیاد به روده موجب خونریزی در این قسمت می‌شود.
تشخیص بیماری بواسیر یا هموروئید:
افرادی که نشانه‌های ذکر شده در بالا را داشته باشند، باید برای درمان به پزشک مراجعه کنند. البته در نظر داشته باشید که همیشه خونریزی به علت بیماری بواسیر نیست و گاهی در سرطان روده و مقعد خونریزی رخ می‌دهد.
پزشک باید برای تشخیص بیماری بواسیر معاینه‌های جسمی و آزمایش‌های دیگر انجام دهد که آیا واقعا خونریزی و سایر نشانه‌ها به علت سرطان روده است یا نه؟!
- در معاینات دستی پزشک با استفاده از دستکش و چرب کردن دست خود، داخل مقعد را بررسی می‌کند. شاید این مرحله از معاینه برای بیمار به راحتی نباشد، اما برای تشخیص بیماری و میزان پیشرفت آن ضروری است، در نتیجه برای معاینه مانع پزشک نشوید.
برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری باشد که توسط پزشک نجویز می‌شود:
ابزار مخصوص برای تشخیص بیماری بواسیر داخلی
- آنوسکوپی: در این روش معاینه، پزشک یک لوله پلاستیکی به نام آنوسکوپ را وارد کانال معقد شما می‌کند تا اگر توده و برآمدگی وجود داشت بتواند آن را ببیند.
- سیگموئیدوسکوپی: در این روش با کمک یک لامپ لوله‌ای انعطاف‌پذیر قسمت پایینی روده را معاینه می‌کنند. با استفاده از این روش میتوان مقداری از بافت را جهت آزمایش برداشت.
- کولونوسکوپی: در این روش با کمک یک لامپ لوله‌ای منعطف تمام طول روده بزرگ دیده می‌شود و به کمک آن اگر زائده‌ای کوچک وجود داشته باشد از سطح داخلی روده برداشته می‌شود.
اگر علائم گفته شده با خونریزی شدید، سرگیجه و احساس غش و بی‌هوشی همراه بود حتما باید تحت مراقب‌های ویژه قرار بگیرید.
علت بروز بیماری بواسیر چیست؟
اگر اعضای خانواده مانند پدر یا مادر شما به این بیماری مبتلا باشند، احتمالا شما هم مثل آنها به این بیماری مبتلا می‌شوید. ایجاد فشار بر رکتوم تحتانی بر فشار خون در این ناحیه تأثیر می‌گذارد و کم‌کم رگ‌ها را متورم می‌کند. این اتفاق زمانی میفتد که:
عوامل مؤثر بر بیماری بواسیر
- در هنگام حرکت روده به خود فشار وارد کنید.
- در هنگام بلند کردن وسایل سنگین زور زیادی بزنید و به خود فشار وارد کنید.
- اضافه وزن، مانند چاقی مفرط
- حاملگی، هنگامی که بچه دارخل رحم شماست، فشار زیادی به روده‌ها وارد می‌شود.
- رژیم غذایی با فیبر کم
- نزدیکی از راه مقعد افرادی که به مدت طولانی مینشینند یا می‌ایستند در معرض خطر بیشتری هستند.
علائم بواسیر که گفته شد ممکن است با اسهال یا یبوست، سرفه، عطسه و حالت تهوع بد تر شود و درد و خونریزی را بیشتر کند، زیرا هنگام عطسه و یا سرفه به روده‌ها فشار وارد می‌شود.
فیبر بر بهبود عملکرد روده مؤثر است.
درمان بیماری بواسیر یا هموروئید:
علائم بواسیر معمولا به خودی خود از بین می‌رود، اما با این وجود پزشک برای درمان آن راه‌هایی را در نظر میگیرد:
درمان‌های خانگی:
- تغییر سبک زندگی معمولا علائم بواسیر را در طی ۲تا۷ روز در خانه ماندن و استراحت از بین می‌برد.
- از سبزیجات و میوه و کربوهبدرات کامل به عنوان منبع غنی فیبر در رژیم غذایی استفاده کنید.
- هنگامی که روده‌ها در حال کار کردن هستند به خود زور زیادی وارد نکیند.
- در تمام طول روز آب کافی(۸لیوان) بنوشید، این آب روند کارکرد روده را بهبود میبخشد.
- چند بار در روز به مدت ۲۰ دقیقه در آب گرم بنشینید.
- استفاده از کیسه یخ به کاهش درد و تورم کمک می‌کند.
درمان‌های بدون نیاز به جراحی:
کرم‌های بدون نسخه میتوانند درد، ورم و خارش را تا حد زیادی کاهش دهند. اگر پس از یک هفته استفاده از این داروها علائم بواسیر همچنان ادامه داشت، پزشک را در جریان روند بیماری قرار دهید.
درمان با جراحی:
اگر بواسیر شما بزرگ شده و یا سایر راه‌های درمانی به شما کمک نکرده، نیاز به جراحی خواهید داشت. پزشک به کمک داروهای شیمیایی، لیزر، نور مادون قرمز و به کمک نوارهای پلاستیکی شما را از شر این زائده خلاص می‌کند.
بهترین و بدترین غذاها برای بیماری بواسیر:
بیشتر فیبر بخورید و بدن خود را هیدراته نگه‌دارید.
این توصیه برای تمام کسانی که به بیماری بواسیر مبتلا هستند انجام می‌شود. اما چه غذاهایی را باید در سبد غذایی خود قرار دهید تا از شر دردهای این بیماری نجات پیدا کنید؟ بیایید نگاهی موشکافانه به این مواد غذایی داشته باشیم:
فیبرهای محلول:
این فیبرها در آب حل می‌شوند و یک مایه ژله مانند ایجاد می‌کنند. این مایع باعث می‌شود مدفوع نرم شده و به راحتی از مقعد خارج شود و شما حس یبوست نداشته باشید.
فیبرهای نامحلول:
این فیبرها در مواد حل نمی‌شوند و در مواد غذایی مثل کرفس، سبزیجات و میوه یافت می‌شوند. این مواد به حرکات روده کمک می‌کند و دفع مدفوع را سهولت میبخشد.
شما باید هر روز بین ۲۵-۳۰ گرم فیبر و یا بیشتر در وعده غذایی خود داشته باشید. حدود یک سوم از این مقدار باید در بدن شما حل شود تا به دفع آسان مواد کمک کند. فیبر به سرعت باعث ایجاد نفخ و گاز درون روده می‌شود، بنابراین اگر به مصرف فیبر عادت ندارید، آن را کم‌کم به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید.
لوبیا، عدس و آجیل و خشکبار:
شما با خانواده حبوبات میتوانید تعدادی زیادی از بیماری‌ها را دور کنید. نصف فنجان لوبیا مثل لوبیا قرمز، لوبیا سیاه و سایر حبوبات میتواند یک سوم نیاز روزانه شما را تأمین کند. این مواد بین ۷تا۱۰ گرم فیبر خواهند داشت البته بستگی دارد شما چه نوع فیبری را انتخاب میکنید. ۲۰ گرم بادام یا گردوی آمریکایی ۳گرم فیبر دارد.
به جای استفاده از گوشت در سوپ و یا سایر غذاها میتوانید از لوبیا استفاده کنید. در سالاد و یا میان وعده‌های خود از آجیل و خشکبار و حبوبات بیشتر استفاد کنید. در رژیم غذایی هندی و خاورمیانه بیشتر از حبوبات مثل لوبیا و عدس استفاده می‌شود.
دانه‌ها:
نان‌های سفید، پاستا و سایر شیرینی‌هایی که با آرد سفید پخته می‌شوند را از وعده‌های غذایی خود حذف کنید و به جای از آرد جو و سبوس‌دار استفاده کنید. در وعده صبحانه به جای خوردن شیرینی‌هایی که با آرد گندم سفید پخته می‌شوند، از جو دو سر پرک برای تهیه اتمیل استفاده کنید.(اتمیل تهیه شده از جودوسر پرک همراه با شیر است). از جو سر که دو برابر فیبر داشته و میزان کالری آن نصف آرد گندم میباشد بر روی سالاد و سوپ استفاده کنید.
میوه‌ها و سبزیجات:
با استفاده از غذاهای گیاهی نگرانی‌های خود را از بین ببرید. زمانی که وزن خود را کاهش می‌دهید، باید ویتامین‌های زیادی مصرف کنید تا پوست شما دچار افتادگی نشود. میوه‌هایی مثل سیب، گلابی و آلو، و انواع سیب‌زمینی‌ها میتوانند ویتامین‌های زیادی را بدن برسانند.
سبزیجات و میوه‌های با رنگ روشن، مثل انواع توت‌ها، انگور، گوجه‌فرنگی و کلم و سایر سبزیجات تیره سرشار از فلاونوئیدها هستند که برای شادابی پوست مفید هستند و تازه بودن این محصولات نقش مؤثری در این تأمین مواد مورد نیاز پوست دارد. تا زمانی که نمیخواهید میوه‌هایی مثل سیب را بخورید به پوست آن صدمه وارد نکنید و یا در هنگام خوردن سعی پوست آنها را جدا نکنید.
خوردن یک واحد میوه در روز، ۱۰درصد از نیاز روزانه شما را به فیبر جبران می‌کند که حاوی ۳تا۴ گرم فیبر است. یک فنجان سبزیجات برگ‌دار، کلم بروکلی، کدو تنبل و یا نخودسبز ۴تا۵ گرم فیبر به بدن شما می‌رساند. بعضی سبزیجات و میوه‌ها مثل هندوانه، خیار و فلفل دلمه‌ای علاوه بر داشتن فیبر بالا مقدار زیادی آب(بیش از ۹۰درصد) هم در خود ذخیره دارند.
انواع بری‌ها مثل توت فرنگی و یا موز را به وعده‌های خود اضافه کنید و عادات غذایی خود را تغییر دهید. سیب را به سالاد، اسفناج را به املت و کدو سبز رنده شده را به سس اسپاگتی اضافه کنید. میوه‌های خشک مانند انجیر، خرما و زردآلو را به عنوان میان‌وعده مصرف کنید و به جای میوه‌های خام از دسرهای پخته شده استفاده کنید.
چه چیزهایی را نباید بخوریم؟
یکی از عوامل یبوست و در نهایت بیماری بواسیر مصرف غذاهایی است که فیبر پایینی دارند، بنابراین خوردن این مواد غذایی را محدود کنید:
- نان سفید و شیرینی
- شیر، پنیر و سایر لبنیات(محصولات لبنی را به اندازه نیاز بدن مصرف کنید)
- گوشت
- غذاهای فرآوری شده شامل غذاهای منجمد و فست‌فودها
خوردن نمک زیاد باعث می‌شود آب زیادی در سلول‌های شما تجمع کند و این مسئله به رگ‌های بدن فشار وارد می‌کند. این فشار به رگ‌های پایینی بدن مثل روده تأثر داشته موجب بیرون زدگی بواسیر می‌شود. مکمل‌های حاوی آهن باعث افزایش احتمال یبوست می‌شوند و سایر مشکلات گوارشی ایجاد می‌کنند، پس قبل از مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید.
نکات تأکیدی و پیشگیری از بیماری بواسیر:
- مقدار فیبر بالا مصرف کنید. این مواد به بهبود عملکرد سیستم گوارش شما کمک می‌کند. بهترین پیشنهاد استفاده از مواد غذایی گیاهی که شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، آجیل، دانه‌های مغذی و لوبیا میباشد.
- آب بنوشید. آب به روان شدن حرکت مدفوع در طول روده کمک می‌کند و یبوست را از بین می‌برد. میوه و سبزیجاتی که فیبر بالایی دارند، معمولا میزان آب زیادی را هم در خود ذخیره دارند.
- ورزش کنید. ورزش و پیاده روی روزانه حدود نیم ساعت، حرکت خون و روده را آسان‌تر می‌کند.
- مدفوع خود را نگه ندارید. بیشتر کودکان این کار را انجام می‌دهند که در آینده باعث بروز بیماری بواسیر می‌شود.
- زمانی که روی توالت نشسته اید و روده‌ها در حال حرکت هستند به خود فشار و زور وارد نکنید و برای مدت طولانی روی توالت ننشینید.
و در نهایت نکته بسیار مهم اینکه اضافه وزن نداشته باشید و تناسب اندام خود را حفظ کنید.
