عوامل درد معده چه مواردی هستند؟ چرا بعد از خوردن غذا دچار درد معده میشویم؟ بهترین راهکار برای حفظ سلامت سیستم گوارشی چیست؟ آیا زخم معده نشانه‌ای برای شروع سرطان معده است؟ در این مقاله ابتدا به دستگاه گوارش سری میزنیم و سیستم کاری آن را بررسی می‌کنیم و سپس، معده و بیماری‌های مربوط به آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
دستگاه گوارش چطور کار میکنه و بیماری های مربوط به آن چیست؟
مواد غذایی که انسان از آن به عنوان تامین کننده انرژی استفاده میکند عموما به صورت درشت مولکول هستند.
درشت مولکول‌ها، مولکول‌هایی مانند پروتيئن‌ها و کربوهیدرات‌ها هستند که از اتصال چند نوع مونومر به وجود می‌آیند.
این درشت مولکول‌ها در دستگاه گوارش به مولکول‌های کوچکتری تبدیل میشوند. قسمت اعظم انجام تغییرات بر عهده معده است.
سفری به درون معده:
پس از جویدن و بلع، انتقال مواد غذایی از طریق لوله‌ای که بین دهان و معده قرار دارد انجام میشود، که به این لوله مری گفته میشود.
معده اندامی شبیه به کیسه است که غذا را در خود نگه میدارد و به کمک هیدروکلریک اسید که یکی از اسیدهای قوی معده به شمار می آید غذا را هضم میکند.
در اصطلاح پزشکی بین ناحیه سینه و لگن را شکم می‌نامند.
گاهی دردهای برخواسته از این قسمت را به اشتباه درد معده تصور میکنند اما پزشکان دردهای مربوط به این ناحیه را صرفا از معده نمیدانند زیرا این عضو یکی از چند ارگان این قسمت محسوب میشود و امکان دارذ درد مربوط به این ناحیه برخواسته از مشکلات آپاندیسی، کبدی، روده بزرگ و روده کوچک باشد که در بخش‌های بعدی راجع‌به بیماری‌های کبدی، روده بزرگ و کوچک صحبت خواهیم کرد.
به هر جهت دردهای این ناحیه را باید جدی گرفت زیرا در دراز مدت احتمال ابتلا به سرطان را افزایش میدهد.
قسمت های مختلف معده چیست؟
دیواره معده از پنج قسمت تشکیل شده که از داخلی‌ترین بخش که با مواد غذایی تماس دارد به خارجی ترین بخش که با سایر اندام‌ها در ارتباط است شامل موارد زیر میباشد:
لایه مخاطی که که اولین لایه میباشد از دیواره در برابر اسیدها محافظت میکند این اسیدها به علت داشتن قدرت اسیدی بالا توانایی سوراخ کردن درواره را دارند.
لایه‌های زیر مخاطی، ماهیچه حلقوی، ماهیچه طولی حرکت معده را برعهده دارند و لایه پیوندی که به سایر اندام ها متصل میشود.
سلامت دستگاه گوارش:
از زمان‌های دور تا به امروز بر سلامت معده و راهکارهای مراقب از آن مطالب بسیاری شنیده‌ایم اما امروز شاهد پیشرفت علم در حوزه مراقب از دستگاه گوارش و عوامل موثر بر سلامت آن هستیم، زیرا دستگاه گوارش از عوامل موثر بر سلامت انسان در تمام مراحل زندگی است و غفلت از آن میتواند بر سلامت روحی و جسمی ما تاثیر بگذارد به همین دلیل در این مقاله روش‌ها و راهکارهای بهبود سلامتی را با زبانی ساده برای شما مطرح کنیم.
بیماری‌های معده:
زخم معده:
هنگامی که دچار درد در ناحیه شکمی هستید قبل از مصرف مسکن‌ها و آسپرین حتما توجه داشته باشید که دچار زخم معده نشده باشید، این دارو به شدت بر روی این زخم‌ها اثر منفی میگذارد.
با مراجعه به پزشک و آزمایش های مربوط به تشخیص زخم معده از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنید. متخصصان توصیه میکنند برای اطمینان از تشخیص عامل این بیماری حتما آزمایش هلیکوباکتر پیلوری را انجام دهند.
این باکتری با از بین بردن لایه موکوزی دیواره یا ابتدای روده باریک باعث ایجاد زخم در دیواره روده و یا معده میشود.
از دیگر از علل بروز این زخم که باعث اسیدیته شدن معده و از بین رفت لایه موکوزی و در نهایت زخم معده میشود سیگار کشیدن است.
مواد شیمیایی موجود در سیگار بر سایر اندام‌های بدن تاثیر گذاشته و موجب سرطان حنجره و سرطان مثانه میشود.
مصرف الکل و داروهای کاهش التهاب غیر استروئیدی از دیگر عوامل ایجاد زخم معده هستند.
این زخم‌ها در دیواره معده سوراخ ایجاد میکنند و در نهایت باعث عفونت آن و روده میشود.
دوره درمان و از بین بردن عفونت با آنتی‌بیوتیک‌ها حدودا 10 تا 14 روز زمان میبرد و با کاهش میزان اسیدیته همراه است، این دوره حتما باید با نظارت پزشک متخصص انجام شود.
در موارد شدید که کنترل باکتری‌ها با آنتی‌بیوتیک امکان پذیر نباشد جراحی راه مناسبی برای جلوگیری از پیشرفت زخم معده خواهد بود. با توجه به مطالعاتی که در سال 2008 انجام شد و در ژورنال جهانی جراحی به چاپ رسید لاپروسکوپی یکی از راه‌های درمان و جلوگیری از پیشرفت زخم معده شناخته شد.
9دلیل درد معده:
احساس درد میتواند دلایل متفاوت داشته باشد که یکی از این دلایل مواد غذایی است.
در ادامه به این عوامل و سایر عواملی که از دید پزشکی میتواند موجب درد معده شود میپردازیم.
1-مسمومیت غذایی:
درد معده یکی از علائم اصلی مسمومیت غذایی است ولی از دیگر عواملی که نشان دهنده مسمومیت هستند به شرح زیر میباشد:
- استفراغ
- اسهال
- کمبود انرژی
- تب یا بالا رفتن درجه حرارت بدن
این علائم تا چند ساعت بعد از خوردن غذا ظاهر میشوند. مسمومیت غذایی ممکن است از چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشد اما برای بهبود و درمان راهی جز تحت معاینه و استراحت قرار گرفتن وجود ندارد.
2-غذاهای اسیدی:
غذاهای اسیدی مثل گوجه‌فرنگی، آبمیوه و پنیرهای فرآوری شده باعث اسیدیته شدن معده شده و درد را به همراه دارد.
پیداکردن جایگزین‌هایی برای آبمیوه، مثل چای و آب میتواند باعث کاهش میزان اسیدیته شدن معده شود و به مرور از درد بکاهد.
3-نفخ یا جمع شدن باد در معده و شروع درد معده:
درد همیشه به علت زخم و با مسمومیت غذایی نیست. گازهای حاصل از هضم غذا و فعالیت‌های باکتریای در درون معده جمع میشوند و باعث درد میشوند. این گازها باعث کش‌آمدگی دیواره معده شده و در نهایت باعث ناراحتی و درد معده میشود.
بعضی نوشیدنی‌ها و غذاهای خاص، این گازها را درون معده افزایش میدهند که نمونه‌هایی در زیر آورده شده است:
- پیاز
- کلم
- کلم بروکلی
- لوبیا
- نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه‌ها
خوردن آدامس و شیرینی‌جات و عواملی که باعث باز ماندن دهان به مدت طولانی میشود از دیگر عواملی است که در معده باد ایجاد میکند.
ادویه برای طعمدار کردن غذا به‌کار می‌رود
4-غذاهای ادویه‌دار
غذاهایی که در آن از ادویه و فلفل برای طعمدار کردن استفاده میشود تحریک کننده هستند و بر اعصاب بدن و معده تاثیر میگذارند و موجب ناراحتی هر چه بیشتر میشود.
5-سوء هاضمه
معده دارای اسید‌هایی است که باعث تجزیه مواد غذایی میشوند گاهی که این مواد از مقدار معینی تجاوز میکند باعث ناراحتی و درد معده و در نتیجه سوءهاضمه میشود. غذاهای چرب، کافیین‌دار و یا نوشیدنی‌های شیرین و الکلی از عوامل سوءهاضمه میباشند. خوردن داروهای ضد اسید تا حدی میتواند اثر غذاهایی که باعث اسیدیته شدن محیط معده میشود را کم کند.
6-کافئین چگونه درد معده را تشدید میکند:
از دیگر محرک‌هایی که باعث میشود درد معده باعث ناراحتی شما شود کافئین موجد در چای و قهوه است.
اگر چه چای را جایگزینی برای آبمیوه در نظر گرفتیم اما در مصرف آن نباید زیاده‌روی کرد زیراکافئین موجود در آن موجب ناراحتی و درد در قسمت معده میشود.
چای و قهوه‌های بدون کافئین جایگزین مناسبی برای این دست از نوشیدنی‌ها هستند.
7-اثر الکل بر درد معده الکل:
نوشیدنی‌های الکلی میتوانند باعث ایجاد ورم و مشکل شوند. این نوشیدنی‌ها اگر گازدار باشند بر این عامل تاثیر بیشتری دارند، مانند آبجو و سایر نوشیدنی‌های الکلی گازدار.
قطع نوشیدنی‌های الکلی میتواند کمک بسیار تاثیر گذاری بر کاهش میزان اسیدی بودن معده و در نتیجه کاهش سوزش آن شود.
8-حساسیت غذایی:
برخی افراد به بعضی مواد غذایی مانند بادنجان یا گوجه فرنگی حساسیت نشان میدهند و این باعث تحریک و افزایش درد معده میشود. این آلرژی باعث میشود بدن این افراد نسبت به موادغذایی واکنش نشان دهد این آلرژی‌ها اکثرا برای گلوتن، گندم و لاکتوز است.
9-پر خوری کردن و درد معده:
پر کردن بیش از حد معده برای سلامتی ضرر دارد و تناسب اندام شما را از بین میبرد. درد میتواند ناشی از زیاد غذاخوردن باشد. لذا با رعایت حد اعتدال در مصرف غذا به بهبود وضعیت سلامت خود کمک کنید.
استرس چگونه باعث درد معده میشود؟
از عوامل ایجاد تنش در عضلات بدن و دردمعده میتوان به استرس‌های روزمره اشاره کرد. استرس‌های کاری، عصبانیت‌های شدید لحظه‌ای موجب افزایش درد در ناحیه معده میشود. اگر دچار هیجان و استرس هستید حتما چند نفس عمیق بکشید و بعد آرام آرام شروع به غذا خوردن کنید.
اضافه وزن بر درد معده تاثیر میگذارد:
اضافه وزن از عواملی است که روند ایجاد زخم و درد معده و سوزش آن را افزایش میدهد.
رژیم غذایی مناسب همراه با ورزش میتواند شما را در کاهش وزن کمک کند و تناسب اندام برای شما به ارمغان بیاورد.
یبوست عاملی موثر بر درد معده:
کم تحرکی روده که باعث میشود مدفوع به سختی از آن عبور کند و درد در معده و روده ایجاد شود از اثرات یبوست میباشد. رزیم غذایی سرشار از فیبر و آب فراوان میتواند بر بهبود عملکرد دستگاه گوارش اثر گذاشته و یبوست را از بین ببرد.
درد معده و عوارض فشار خون
از عوارض جانبی داروهایی که فشار خون را کنترل میکنند، یبوست و درد معده میباشد. بیمارانی که این عارضه را تجربه میکنند با مشورت و صلاح دید پزشک متخصص نوع داروها را تغییر میدهند.
سیر تا پیاز سرطان معده:(Stomach cancer)
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) سرطان معده در سال 2018 باعث مرگ حدودا 800 هزار نفر در جهان گشته است این یعنی این سرطان ششمین سرطان شایع در جهان اما سومین سرطان کشنده درجهان است
به گزارش ایرنا از پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر رضا ملک‌زاده در «کنگره انجمن جهانی گوارش و کبد» که امسال طی روزهای ۲۱ تا ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۹ در استانبول ترکیه برگزار شد، سرطان معده را شایع‌ترین سرطان در بین مردان ایران دانست و گفت: سهم مردان از موارد جدید سالانه سرطان معده در ایران، بیش از ۷ هزار و سهم زنان بیش از ۳ هزار مورد است. به عبارتی، ۲۲ مرد از هر ۱۰۰ هزار مرد و ۱۰ زن از هر ۱۰۰ هزار زن در کشور مبتلا به سرطان معده میشوند.
به همین خاطر مجموعه ی ورژن به نحوه ی تشخیص این سرطان و روش های درمان آن پرداخته است
سرطان معده چگونه شکل می گیرد؟
سرطان معده معمولا از مخاط سلول های موجود در راه معده به وجود می آیند ، این نوع از سرطان ” آرنوکاسیتوما” نامیده می شود ، در چندین دهه ی اخیر درجه سرطان در قسمت معده بسیار گسترده تر شده ، این سلول های سرطانی رشد می کند و به تومور تبدیل می گردند ،
محققین هنوز دقیق نمی دانند چه عاملی باعث این سرطان می گردد اما یکی از دلایل آن عفونتی است که توسط یک باکتری به نام پیلوری به وجود می آید و اصطلاحا باعث ایجاد زخم معده می گردد ، سرطان معده در طی سال های متمادی به آرامی رشد می کند
سرطان معده قسمت بالای معده که به پایین حلق می رسد را درگیر می کند این قسمت اصطلاحا محل اتصال دستگاه گوارش نامیده می شود به طور کلی سرطان با یک اختلال در سلول DNA رخ می دهد که این سلول رشد می کند و به سرعت به سلول های کوچک تر تقسیم می شود در کل بدن پخش می گردد.
نشانه های سرطان دستگاه گوارش و درد معده
- فتخ معده( Hiatal hernia)
- احساس نفخ بعد از خوردن غذا
- احساس سنگینی حتی با خوردن غذاهای سبک
- سوزش مداوم سر معده
- سوء هاضمه( Indigestion)
- دردمعده
- حالت تهوع
- حس استفراغ( Vomit)
- از دست دادن وزن
- کمبود اشتها (Weight Loss)
البته صرفا سوزش سر دل و یا سوء هاضمه دلیل بر داشتن سرطان نیست ، اما اگر تمامی این علائم را دارید باید نگران باشید و بهتر است سراغ دکتر بروید ، سرطان دستگاه گوارش با بیماری رفلاکس ارتباط مستقیم دارد و می توان گفت که تا حدی با سیگار و چاقی هم در ارتباط است و مستقیما به رژیم نادرست غذایی و غذاهای شور بر می گردد
اگر تومور معده رشد کند علائم جدی پیدا می گردد که شامل موارد زیر می گردد:
- درد معده
- کاهش وزن بی دلیل
- مشکل در قورت دادن غذا
- زرد شدن پوست صورت و چشم ها
- اسهال یا یبوست
- احساس خستگی مداوم
چطوری از سرطان و درد معده جلوگیری کنم؟
شما می توانید با انجام اعمال زیر ریسک ابتلا به سرطان معده را کاهش دهید
ورزش مداوم ارتباط مستقیم با کاهش ریسک ابتلا به سرطان دارد
مصرف میوه و سبزیجات را در رژیم غذایی خود قرار دهید
میزان مصرف غذاهای نمکی و سرخ کرده را کاهش دهید
از خوردن غذاهایی که به صورت مصنوعی طعمدار میشوند مثل غذاهای دودی پرهیز کنید
از استعمال سیگار و قرار گرفتن در معرض دود دخانیات خودداری کنید. نیکوتین موجود در سیگار به مرور بر قدرت دریچه‌های معده اثر مخرب میگذارد و موجب بازگشت اسید به مری و بروز بیماری رفلاکس میشود. این حالت در میانه قفسه سینه احساس سوزش به وجود می‌آورد که معمولا بعد از خوردن غذا و یا شب اتفاق میفتد. اگر این عارضه بیش از دو بار درهفته رخ دهد باید حتما به پزشک مربوطه مراجعه کرد.
در برخی مواقع افراد با خوردن داروهای ضد اسید و مسکن‌ها این علائم را کاهش میدهند اما در دراز مدت این علائم خطرناک خواهد بود و باید توسط پزشک مورد بررسی قرار بگیرد زیرا میتواند منجر به سرطان‌های مری و معده شود.
همچنین میتواننید با استفاده روزانه از آسپرین احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهید.
استفاده از آسپرین:
به نظر می‌رسد استفاده از آسپرین و یا سایر داروهای ضد التهابی مثل ایپوپروفن و یا ناپروکسن احتمال ابتلا به سرطان معده و یا خطر ابتلا به پولیپ روده بزرگ را کاهش میدهد. اما از طرفی امکان خونریزی و یا سایر مشکلات داخلی را به وجود می‌آورد.
آیا دچار سرطان معده شدم یا نه؟
تشخیص سرطان معده توسط پزشک انجام میشود.
با انجام معاینه و آزمایش‌های متفاوت میتوان این بیماری را تشخیص و برای درمان آن اقدام کرد.
تست‌ها و آزمایش‌هایی که برای تشخیص انجام میشود:
آزمایش خون:
برای پی بردن به نشانه‌ها و علامت‌هایی که در دستگاه گوارش، وجود سرطان را نشان میدهند از آزمایش‌های خاصی که مربوط به مواد تشکیل دهنده خون است استفاده میشود.
اندوسکوپی:
با قرار دادن دوربین های مخصوص پزشکی، از ابتدای گلو تا معده را بررسی میکنند و اگر علائمی از سرطان دیده شود، از قسمت مربوطه تکه برداری میشود تا خوشخیم و یا بدخیم بودن بیماری تشخیص داده شود.
آزمایشGI:
دراین آزمایش مایعی مخصوص خورده میشود این مایع همراه باریوم از معده عبور کرده و درون معده را شفاف میکند تا به راحتی قابل مشاهده باشد
سی تی اسکن:
عکس برداری معده از آزمایش های مهمی است که برای تشخیص این نوع سرطان و دیدن ابعاد واندازه‌های تومر انجام میشود
بیوپسی:
در این مرحله از معده تیکه برداری شده و در محیط کشت آزمایشگاهی و سپس با میکروسکوپ مورد تجزیه و تحلیل پزشک مربوطه قرار میگیرد.
3راهکار برای درمان سرطان معده:
عمل:
در این مرحله سرطان در کل بدن پخش نشده و با عمل جراحی تومر موجود در معده برداشته میشود
پرتو درمانی:
از پرتو درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. عوارض پرتو درمانی اسهال، حالت تهوع، خستگی و درد شدید در بدن است.
شیمی درمانی:
دارویی که در شیمی درمانی مورد استفاده قرار میگیرد باعث کشته شدن سلول‌های سرطانی میشود. شیمی درمانی قبل و بعد از عمل جراحی و با پرتو درمانی ترکیب میشود.اگر فرد قبل از شیوع سرطان، تشخیص و درمان را دریافت کند، به احتمال ۶۸٪ میزان بقای وی ۵ سال بیشتر میشود و اگر سرطان به بافت‌های عمیق تر
معده متاستاز شود این میزان تا ۳۱٪ کاهش می‌یابد.هنگامی که سرطان معده به اندام‌های دوردست برسد، میزان بقا به ۵٪کاهش می‌یابد.
و در پایان اگر به دنبال سلامت خود هستید حتما نکات پزشکی مربوط به مواد غذایی را رعایت کنید، رژیم غذایی مناسب داشته باشید، ورزش کنید و حتما از نوشیدنی‌های مضر مثل الکل فاصله بگیرید.
