بیماری‌های ریوی و سرطان ریه از جمله شایع‌ترین بیماری‌های رایج در علم پزشکی به حساب می‌آیند. ده‌ها میلیون نفر از آمریکایی‌ها هر سال بر اثر عواملی مثل دود سیگار، عفونت و یا ژنتیک به این بیماری دچار می‌شوند. ریه از یک سیستم پیچیده تشکیل شده که هزاران لیتر هوا روزانه به آن وارد و خارج شده و به تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدن کربن با سلول‌ها و محیط می‌پردازد. بیماری‌های ریه زمانی که هر یک از اجزای این سیستم دچار اختلال شود رخ می‌دهد.
عملکرد شش‌ها چگونه است؟
شش‌ها کیسه‌هایی هوایی هستند که در دو طرف قفسه سینه قرار دارند. در این سیستم هوا از طریق نای وارد بدن شده و از طریق نایژه‌ها به سلول‌های پایین‌تر و پس از آن از طریق هزاران نایژک به آخرین سلول‌های دیواره شش‌ها می‌رسند تا اکسیژن هوا را با سلول‌ها تبادل کنند. خون پس از چرخش بزرگ در بدن و تبادل مواد با سایر سلول‌ها و کم شدن میزان اکسیژن وارد قلب میشود که به آن در اصطلاح خون کثیف می‌گویند. سپس با تپش قلب از بطن راست خارج شده و در گردش خون کوچک برای تبادل دی‌اکسید کربن با اکسیژن وارد شش‌ها میشود. دی‌اکسید کربن یک از ضایعات حاصل از متابولیسم بدن می‌باشد.
بیماری های ریه چگونه بر مسیر تنفس تأثیر می‌گذارند؟
همان‌طور که گفته شد سیستم‌تنفسی از نای، نایژه و نایژک‌ها تشکیل شده که هر کدام از این بیماری‌ها میتواند برای این لوله‌ها مشکلاتی را ایجاد کند:
تأثیر آسم بر بیماری ریه:
در این بیماری مجاری تنفسی تنگ و گاهی ملتهب میشود که خس‌خس کردن سینه و نفس تنگی را به دنبال دارد. آلرژی، عفونت و یا آلودگی میتواند علائم اولیه آسم باشد.
بیماری مزمن انسداد ریه:
در این مشکل و بیماری شما نمی‌توانید در حالت معمول اولیه تنفس کنید و این باعث مشکل در تنفس میشود.
برونشیت مزمن و پیشرفت بیماری ریه:
این بیماری شباهت بسیار زیادی به انسداد ریه دارد که در آن سرفه‌های خشک نیز به این بیماری افزوده میشود.
تأثیر ذات‌الریه بر بیماری ریه:
ذات‌الریه یک بیماری عفونی است که توسط باکتری‌ها یا ویروس‌هایی مثل کوید۱۹ در بدن ایجاد میشود.
سرطان ریه چگونه آغاز میشود؟
گاهی سرطان ریه و سایر بیماری های ریوی و سیگار کشیدن دست به دست هم می‌دهند تا باعث پیشرفت مریضی شوند. علائمی مثل سرفه کردن، خس خس سینه، تنگی نفس و خونی شدن مخاط میتواند از نشانه‌های سرطان ریه باشد. درمان گاهی جراحی، شیمی درمانی و یا پرتودرمانی است.
افراد سیگاری در معرض خطر بیشتری نسبت به کسانی که سیگار نمی‌کشند قرار دارند. زمان و تعداد سیگارهایی که می‌کشید رابطه مستقیم با خطر مبتلا شدن شما به سرطان دارد و هر زمان که سیگار را ترک کنید، خطر سرطان ریه به سرعت کاهش می‌یابد.
علائم سرطان ریه:
در مراحل اولیه سرطان ریه معمولا این بیماری نشانه‌ای ندارد و با گذر زمان و پیشرفت بیماری های ریوی این علائم خود را نشان می‌دهد. علائم و نشانه‌های آن شامل موارد زیر است:
- شروع سرفه‌هایی که پایانی ندارد.
- سرفه‌های خونی
- تنگی نفس
- در در ناحیه قفسه سینه
- تغییراتی در آهنگ صدا
- کاهش وزن بی دلیل
- استخوان درد
- سر درد
علت مبتلا شدن به سرطان ریه:
بزرگترین علت سرطان و بیماری های ریوی دود سیگار است. این عامل هم برای کسانی که سیگار میکشند و هم برای کسانی که در معرض دود هستند از عوامل مهم در ابتلا به سرطان ریه می‌باشد. اما سرطان و بیماری های ریه در افرادی که هیچگاه سیگار نکشیده‌اند و یا در معرض دود آن نبوده‌اند رخ می‌دهد.
سیگار کشیدن چگونه بر سرطان ریه تأثیر می‌گذارد؟
پزشکان معتقداند که سیگار کشیدن با تخریب سلول‌های ریوی بر تنفس تأثیر می‌گذارد. زمانی که دود سیگار را در ریه‌های خود پر می‌کنید؛ مقدار زیادی ماده سرطان‌زا را به تک‌تک این سلول‌ها وارد می‌کنید. در ابتدا بدن شما قادر خواهد بود که این سلول‌های تخریب شده را بازسازی کند ولی با گذشت زمان و قرار گرفتن مکرر در معرض دود، بدن توانایی خود را برای بازسازی سلول‌های تخریب شده از دست می‌دهد. با گذشت زمان این آسیب‌ها کارکرد طبیعی ریه‌ها را مختل می‌کنند و در نهایت سرطان ریه و سایر بیماری های ریوی ایجاد میشود.
انواع سرطان ریه:
محققین و پزشکان بر اساس ظاهر سلول‌های سرطانی که در زیر میکروسکوب دیده میشود، این سلول‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنند و تصمیم‌های لازم برای درمان سرطان ریه را بر اساس نوع آن، می‌گیرند.
دو نوع کلی سرطان ریه عبارت‌اند از:
سرطان سلول‌های کوچک:
سرطان سلول‌های کوچک ریه منحصرا در افرادی که به تعداد و دفعات بالا سیگار میکشند اتفاق می‌افتد و کمتر از سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه شایع است.
سرطان ریه سلول‌های غیر کوچک:
سرطان ریه سلول‌های غیر کوچک اصطلاحی است که برای پوشش سایر انواع بیماری‌های سرطانی ریه در نظر گرفته میشود. سرطان‌های ریه سلول غیر کوچک شامل کارسینوم سلول سنگفرشی، آدنوکارسینوما و سرطان سلول بزرگ است.
ریسک‌های پرخطر برای ابتلا به سرطان ریه:
بعضی عوامل باعث افزایش احتمال سرطان ریه و سایر بیماری های ریوی میشود. بعضی از این عوامل مانند ترک سیگار قابل کنترل هستند و بعضی دیگر مثل سابقه خانوادگی تحت کنترل ما نیستند.
عواملی که احتمال خطر را افزایش می‌دهد:
- سیگار کشیدن: تعداد نخ‌های سیگاری که در طول روز و تعداد پاکت‌های سیگاری که در طول سال مصرف می‌کنید رابطه مستقیمی با افزایش احتمال ابتلا به سرطان دارد. ترک سیگار در هر سنی احتمال ابتلا به سرطان ریه را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد. سیگار کشیدن و دود آن احتمال ابتلا به سایر سرطان‌ها مثل سرطان پروستات و معده و همین طور احتمال بیماری های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران: حتی اگر خودتان سیگار نکشید، قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران هم برای شما مضر خواهد بود و احتمال سرطان را افزایش می‌دهد.
- تحت پرتو درمانی‌های قبلی قرار گرفتن: اگر قبل از این بیماری دچار سرطان دیگه‌ای بوده‌اید و برای درمان تحت پرتودرمانی قفسه سینه قرار گرفته‌اید احتمال ابتلا به سرطان ریه در شما افزایش می‌یابد.
- قرار گرفتن در معرض گاز رادون: رادون یکی از موادی است که بر اثر تجزیه طبیعی اورانیوم، خاک، سنگ و مواد دیگر تولید میشود و بعد گذراندن چرخه طبیعی وارد چرخه تنفسی ما میشود.
- قرار گرفتن در معرض آزبست و سایر عوامل سرطان سازا: بعضی از محیط‌های کاری از عوامل خطرسازی مثل آزبست، کروم و نیکل پر شده‌اند، کارکردن در این محیط‌ها مخصوصا اگر سیگاری باشید بسیار خطرناک است و احتمال بیماری به شدت افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان ریه: افرادی که دارای والدین، خواهر و برادر یا کودک مبتلا به سرطان ریه هستند، در خطر بیشتری نسبت به سایر افراد قرار دارند.
عوارضی که سرطان ریه در بدن ایجاد می‌کند:
تنگی نفس:
افرادی که دچار سرطان می‌شوند اگر به موقع متوجه این بیماری نشوند و بیماری پیشرفت کند به مرور زمان نایژک‌های انتهایی بسته شده و تنگی تنفس را به وجود می‌آورد. در مواردی سرطان ریه باعث تجمع مایعات در اطراف ریه‌ها اتفاق بیفتد که و این موجب تخریب ریه شده و عمل استنشاق را برای فرد با مشکل رو به رو می‌کند.
سرفه‌های خونی:
سرطان ریه میتواند از علل خونریزی مجاری تنفسی باشد که با علائمی مثل سرفه‌های خونی همراه است. گاهی این خونریزی شدید میشود اما راه‌هایی برای کنترل آن وجود دارد.
درد:
پیشرفت سرطان باعث میشود تا سرطان به سایر بخش‌های بدن مثل استخوان‌ها و سایر نقاط نفود کند که با درد شدید بدن همراه است.
سرایت به سایر بخش‌های بدن:
سرطان ریه اغلب به سایر بخش‌های بدن مثل مغز و استخوان سرایت می‌کند. سرطان که به مقدار گستره در بدن پخش شده باشد، بسته به اینکه به کدام بخش آسیب وارد کرده باشد، علائم مختلفی مثل حالت تهوع، سر درد و یا علائم دیگری را نشان می‌دهد. اما زمانی که سرطان به خارج از ریه‌ها سرایت کرده باشد، به طور کلی قابل درمان نیست و روش‌های درمانی برای کاهش علائم و افزایش زمان زنده ماندن وجود دارد.
پیشگیری از سرطان ریه:
- سیگار نکشید: اگر تا به امروز سیگار نکشیده اید، هرگز برای این کاراقدام نکنید. به فرزندان خود راجع به عواقب سیگار کشیدن بیشتر توضیح بدید و آن‌ها را از این کار منع کنید. به آن‌ها توضیح بدید که چه خطرات بزرگی در کمین آن‌هاست و توانای نه گفتن را در آن‌ها نسبت به همسالان خود که پیشنهاد سیگار کشیدن را می‌دهند بالا ببرید. اگر سیگاری هستید حتما ترک کنید. از پزشکان و کمپ‌هایی که می‌توانند شما را در ترک سیگار آموزش دهند، کمک بخواهید.
- از دود دوری کنید: اگر در مکان آلوده و پر از دود و یا با افرادی که سیگاری هستند زندگی می‌کنید، حتما مراقب سلامتی خود باشید و سعی کنید از این مکان‌ها فاصله بگیرید.
- رژیم‌های غذایی سرشار از میوه و سبزیجات داشته باشید: یک رژیم غذایی سالم با انواع سبزیجات و میوه‌ها را انتخاب کنید.غذاها بهترین منابع ویتامین‌ها و مواد مغزی هستند. از مصرف دوز‌های بالای ویتامین‌ها به صورت قرص خودداری کنید. در یک آزمایش برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری به آن‌ها مکمل‌های بتکاروتن داده شد ولی نتایج بر خلاف انتظارات خطر احتمال بیماری را افزایش داد. استفاده از تخم کتان و یا روغن تخم کتان را به صورت روزانه در برنامه غذایی خود قرار دهید. انجام رادیوتراپی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باعث ایجاد پولموناری فیبروزیس میشود و تخم کتان از آسیب سلول‌های سالم جلوگیری می‌کند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.
- بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید: اگر تا امروز ورزش نمی‌کردید، آن را از امروز در برنامه روزانه خود قرار دهید. سعی کنید هر چند خیلی آهسته و کوتاه، ورزش را در برنامه خود جای دهید.
